Η ΟΜΙΛΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΗΣ ΔΙΠΛΗΣ ΣΦΑΓΗΣ ΤΗΣ ΤΣΑΡΙΤΣΑΝΗΣ

Η ιστοσελίδα της ΛΑΪΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΛΑΣΣΟΝΑΣ δημοσιεύει ολόκληρη την ομιλία για τη διπλή σφαγή της Τσαριτσάνης, στις 12 Μάρτη του 1943 και στις 20 Αυγούστου 1944.

Σύντροφοι και συντρόφισσες,

Φίλοι και φίλες,

Σαν σήμερα πριν από 72 χρόνια, γράφεται στις σελίδες της σύγχρονης ιστορίας του τόπου, το ολοκαύτωμα της Τσαριτσάνης.

Η Κομματική Οργάνωση Τσαριτσάνης του ΚΚΕ με την αποψινή εκδήλωση τιμά τη μνήμη των αθώων θυμάτων της 12^ης Μάρτη του ’43 και της 20^ης Αυγούστου του ’44 και στο πρόσωπό τους, όλους τους αγωνιστές που έδωσαν τη ζωή τους, εκτελέστηκαν, βασανίστηκαν, εξορίστηκαν και πολέμησαν από κάθε μετερίζι τους ξένους και ντόπιους κατακτητές, και μαζί μ’ αυτούς τις οικογένειές τους που υπέφεραν τα πάνδεινα, τους συγγενείς και απογόνους τους.

Επιδιώκουμε ως Κόμμα με αφορμή τη σημερινή εκδήλωση να φωτίσουμε πλευρές, να αναδείξουμε τις αιτίες, να συμβάλουμε στην ανάδειξη της πλούσιας ιστορίας και προσφοράς του επαναστατικού λαϊκού κινήματος στην Τσαριτσάνη και να βγάλουμε σωστά, ταξικά συμπεράσματα, αντιπαλεύοντας παράλληλα την παραχάραξη των ιστορικών γεγονότων που συστηματικά καλλιεργείται και σε τοπικό επίπεδο από φορείς και παράγοντες που εχθρεύονται το λαϊκό κίνημα.

Συναγωνιστές και συναγωνίστριες,

Για να δούμε το πλαίσιο, στο οποίο εκτυλίσσονται τα γεγονότα της περιόδου που οδήγησαν στην ολόπλευρη ανάπτυξη του επαναστατικού κινήματος στην Τσαριτσάνη, γεγονός που αποτελεί και την αιτία του ολοκαυτώματος και τις διπλής σφαγής από τους κατακτητές, θα πρέπει να έχουμε υπόψη τα εξής: Η Τσαριτσάνη, τουρκοκρατούμενη μέχρι το 1912, αποκτά προνόμια γεγονός που την καθιστά κεφαλοχώρι, οικονομικό, κοινωνικό και πνευματικό κέντρο της εποχής στην περιοχή.

Εκτός από την αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή, παρουσίαζε ιδιαίτερη ανάπτυξη στον τομέα της βιοτεχνίας, ήδη από το 17^ο αιώνα, που επέφερε σημαντικό εισόδημα για ένα μέρος του πληθυσμού που κατείχε στα χέρια του τη βιοτεχνία, τη γη και το εμπόριο. Σημαντική υποδομή και ανάπτυξη υπήρχε στον τομέα της υφαντουργίας- νηματουργίας, της βυρσοδεψίας, της σαπουνοποιείας και της μεταφοράς προϊόντων.

Παράλληλα υπήρχε σημαντική πνευματική δραστηριότητα και ανάπτυξη με τη λειτουργία εκπαιδευτηρίων επί τουρκοκρατίας και άλλων κοινοτικών θεσμών, αλλά και Γυμνασίου ήδη από 1913, το μοναδικό στην ευρύτερη περιοχή.

Η γη ανήκε κατά κύριο λόγο σε εκκλησιαστικά ιδρύματα και στους ντόπιους προύχοντες, ενώ η πλειοψηφία των κατοίκων ζουν στη φτώχεια και την εξαθλίωση παρόλη τη σκληρή εργασία, σαν γεωργοί, εργάτες και μικροεπαγγελματίες.

Μετά την ενσωμάτωση στο ελληνικό κράτος, η κοινωνική σύνθεση του πληθυσμού παρέμεινε ως είχε, ενώ εμφανίζονται σιγά- σιγά οι μικροί κάτοχοι γης ή κλήρου, ιδιαίτερα μετά τη διανομή του 1929. Μεγάλη μερίδα του πληθυσμού ασχολούνταν με την σηροτροφία, και άλλοι με την αμπελοκαλλιέργεια και την ελαιοπαραγωγή. Αρχίζει επίσης να αναπτύσσεται η καπνοκαλλιέργεια. Υπήρχε σημαντικός αριθμός εργατών, οικοδόμων, εργατών γης, στις μεταφορές και σαν φορτοεκφορτωτές.

Ήδη το Μάιο 1917, και ενώ ήταν σε εξέλιξη θανατηφόρα επιδημία γρίπης και  η πείνα θέριζε το φτωχό πληθυσμό, πρωτοπόροι Τσαριτσανιώτες, οργανώνουν συλλαλητήριο και πορεία πείνας προς την Ελασσόνα. Εκατοντάδες λαού φτάνουν στο κέντρο της Ελασσόνας, όπου δέχονται επίθεση απ’ τη Χωροφυλακή, με ένα νεκρό και δύο τραυματίες. Η περίοδος συμπίπτει με την Οκτωβριανή Επανάσταση και την ίδρυση των Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, γεγονότα που συγκλονίζουν τον κόσμο, ενώ το επόμενο χρόνο ιδρύεται το ΣΕΚΕ μετέπειτα ΚΚΕ, και το οποίο πλέον δίνει πολιτικό περιεχόμενο στους εργατικούς αγώνες ενάντια στην καπιταλιστική εκμετάλλευση. Αποτελεί τη ριζοσπαστική τομή στην σύγχρονη ελληνική ιστορία, καθώς οι εργαζόμενοι, το ελληνικό προλεταριάτο συγκροτείται σε τάξη.

Οι πρώτοι πυρήνες του ΚΚΕ στην Τσαριτσάνη, δημιουργούνται στα μέσα της δεκαετίας του ’20, από παλιούς στρατευμένους της Μικράς Ασίας και φτωχούς αγρότες που εργάζονται εποχιακά ως καπνεργάτες σε Καβάλα, Βόλο και Θεσσαλονίκη και έρχονται εκεί σε επαφή με το εργατικό κίνημα και τους αγώνες του, τις σοσιαλιστικές- κομμουνιστικές ιδέες. Η επίδραση και το κύρος του ΚΚΕ στην Τσαριτσάνη έχει σαν αποκορύφωμα την εκλογή «Κόκκινου» Κοινοτικού Συμβουλίου στις Δημοτικές εκλογές του 1934, με πρόεδρο τον Χρήστο Τσομπανάκο. Πριν το πόλεμο ιδρύεται και δρα το Σωματείο Οικοδόμων και Εργατών, η λεγόμενη τότε «Πανεργατική». Στην δεκαετία του 1920 ιδρύεται η Φιλαρμονική Τσαριτσάνης, δείγμα της προοδευτικότητας των κατοίκων, η οποία γρήγορα διαλύεται σαν «κέντρο κομμουνιστικής προπαγάνδας».

Σαν αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης του ‘29, το 1932, με πρωτοβουλία του ΚΚΕ, συγκροτείται η επιτροπή αγώνα από τους Χρήστο Τσοπανάκο, Δημήτριο Πάπα, Βαγγέλη Καραμήτσιο,  Φίλιππα Αβρανά και Χρήστο Βελέντζα, οι οποίοι οργανώνουν νέα μεγάλη πορεία πείνας προς την Ελασσόνα. Στα πρώτα σπίτια της Ελασσόνας γίνεται επίθεση έφιππου ουλαμού της Χωροφυλακής, καθώς και πεζών χωροφυλάκων, με πυροβολισμούς προς το πλήθος. Η πορεία σταμάτησε αλλά η Επιτροπή των κατοίκων μετά από διαπραγματεύσεις κερδίζει ένα σακί καλαμπόκι για κάθε οικογένεια. Την άλλη μέρα η Χωροφυλακή συλλαμβάνει τους Δημήτριο Πάπα, Χρήστο Βελέντζα, Βαγγέλη Καραμήτσιο, Λάζαρο Καλαποδά, Βασίλη Μυσήρα, Αθανάσιο Σερδένη, Βαγγέλη Μαστοροστέργιο και το δάσκαλο Νίκο Παπανικολάου, σαν υποκινητές της πορείας. Με αφορμή το γεγονός αυτό ξεσπά κύμα αλληλεγγύης που έχει σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία της οργάνωσης «Εργατική Βοήθεια», που βοηθά τους φυλακισμένους και τις οικογένειες τους. Στην δεκαετία του 1930 επίσης, στην Τσαριτσάνη υπάρχει ισχυρή οργάνωση της ΟΚΝΕ (Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαίων Ελλάδος), που σε αυτήν, εκτός από νέους εργάτες, ανήκουν και οι μαθητές του Γυμνασίου.

Με την κήρυξη της μεταξικής δικτατορίας και αφού καθαιρείται το κοινοτικό συμβούλιο, συλλαμβάνονται και στέλνονται στην εξορία σε διάφορα νησιά του Αιγαίου, οι συμπατριώτες μας Γιώργος Κουτσομάρκος και Κώστας Χαλκιάς, Βαγγέλης Βασβανάς, Φίλιππας Αβρανάς, Χρήστος Βελέντζας, Νίκος Ξυνός, Χρήστος Τσομπανάκος, Ευάγγελος Χατζηλέλεκας. Η τριπλή κατοχή βρίσκει το ΚΚΕ βαριά χτυπημένο από το καθεστώς της 4^ης Αυγούστου. Προηγήθηκε η συμμετοχή στον αγώνα κατά του φασισμού που δόθηκε στα βουνά της Αλβανίας, με δεκάδες πατριώτες μας να συμμετέχουν, ανάμεσα τους πολλοί αξιωματικοί και υπαξιωματικοί. 18 Τσαριτσανιώτες δεν επέστρεψαν, έμειναν για πάντα στην αλβανική γη. Τρεις γύρισαν ανάπηροι.

Στις 18 Απρίλη του 1941, Μεγάλη Παρασκευή, μπαίνει στην Ελασσόνα ο Γερμανικός στρατός. Εν τω μεταξύ στην Τσαριτσάνη επικρατεί γενική αναστάτωση. Οι κάτοικοι του χωριού, εγκαταλείπουν την κωμόπολη και παίρνουν τα βουνά. Στήνουν πρόχειρες καλύβες στο Παληοχώρι, στον Παληοθανάση, στο Βαλέτσικο  και στη Σμίξη, περιμένοντας την εξέλιξη των γεγονότων. Εκτός απ’ τις κύριες φάλαγγες, που προχωρούσαν για την Νότια Ελλάδα, στην Τσαριτσάνη παρέμεινε μια γερμανική μονάδα, που έκανε εγκατάσταση αναρρωτηρίου στο Δημοτικό Σχολείο ενώ η διοίκηση της εγκαταστάθηκε στο Δεσποτικό, εκεί όπου σήμερα είναι τα γραφεία του Μορφωτικού Συλλόγου. Τον Ιούνη μπαίνουν οι Ιταλοί στους οποίους μεταβιβάζεται η διοίκηση της περιοχής από τους Γερμανούς.

Στα τέλη του Μάη του 1941 καταφθάνουν στην Τσαριτσάνη οι δραπέτες κομμουνιστές απ’ τη Φολέγανδρο, Γιώργος Κουτσομάρκος και Κώστας Χαλκιάς, οι οποίοι αναλαμβάνοντας το στήσιμο κομματικών οργανώσεων στα πιο βασικά χωριά της επαρχίας (κομματικές τριάδες). Οι πρώτες τριάδες στήνονται σε Τσαριτσάνη, Ελασσόνα, Αραδοσίβια και ακολουθούν η Καρυά, τα χωριά του Αμάρμπεη και το Λιβάδι. Το Δεκέμβρη του 1941 συγκροτείται Γραφείο περιοχής Θεσσαλίας και σε μικρό χρονικό διάστημα επανασυστήνεται Αχτιδική Επιτροπή του ΚΚΕ στην επ. Ελασσόνας.

Εν τω μεταξύ για λίγο καιρό δεν υπάρχουν στην Τσαριτσάνη ούτε Ιταλοί, ούτε Γερμανοί, και ο λαός της ασχολείται με το μάζεμα της σοδειάς, και συγκεντρώνει εφόδια για τον φοβερό χειμώνα του 1941- 1942. Στις κρυψάνες οι κάτοικοι κρύβουν αλεύρι, σιτάρι και άλλα είδη διατροφής.

Η μόνιμη εγκατάσταση ενός ιταλικού λόχου στο χωριό γίνεται το Σεπτέμβρη του 1941. 2 Απρίλη  του 1942 σκοτώνεται σε ενέδρα ο κομμουνιστής Απόστολος Βίτκος στο δρόμο προς τον Αη- Θανάση και τέλη Μάη του 1942 γίνεται το ξεκίνημα της πρώτης ένοπλης ανταρτοομάδας στην περιοχή του Ολύμπου με αρχηγό το Νίκο Ξυνό, από καταδιωκόμενους κομμουνιστές της Τσαριτσάνης και μετά από απόφαση του Γραφείου περιοχής Θεσσαλίας του ΚΚΕ.

Την πρώτη αυτή ομάδα αποτελούν οι: Νίκος Ξυνός, Λευτέρης Παπαστεργίου Δημήτριος Πάπας, Αντώνης Καραμήτσιος, Φώντας Παπανικολάου, Νίκος Μπάλαλας, Κώστας Κηπουρός, Θωμάς Καψάλης και Βασίλης Οικονόμου απ΄ το Δομένικο. Η πρώτη εμφάνιση των αντάρτικων ομάδων γίνεται στη Σκαμνιά και ακολουθεί στρατιωτική παρέλαση στο Πύθιο, δίνοντας το έναυσμα του ένοπλου αγώνα.  Αρχές του 1943 συγκροτείται η Ενιαία Επαρχιακή Επιτροπή Ελασσόνας του ΕΑΜ με έδρα τα Γιαννωτά και γραμματέα το λυκουδιώτη κομμουνιστή δάσκαλο Χρήστο Παγώνη.

Ύστερα από την ραγδαία ανάπτυξη του κινήματος σε όλη την περιοχή, την εμφάνιση και τη δράση των ομάδων και επειδή η στελέχωση και η πλειοψηφία των ανταρτών είναι απ’ την Τσαριτσάνη, οι φασίστες Ιταλοί καίνε το πρώτο δεκαήμερο του Οκτώβρη του 1942, οκτώ σπίτια αγωνιστών στην Τσαριτσάνη, αφού προηγούμενα τα λεηλατούν. Τα σπίτια είναι των: Δημητρίου Ξυνού, Βασιλείου Μεσύρα, Γιάννη Γαλάτου, Βαγγέλη Καραμήτσιου, Γρηγόρη Καραμήτσιου, Κώστα Κηπουρού, Δημήτρη Παπανικολάου και Πέτρου Γαλάτου. Τη μέρα εκείνη δολοφονείται στην πλατεία από τους φασίστες, ο Δημήτρης Ξυνός. Στα μέσα του Νοέμβρη του 1942, ο ταγματάρχης των μελανοχιτώνων Αντόνιο Φέστι βγάζει απαγορευτική διαταγή, που απαγορεύει την κυκλοφορία στην Τσαριτσάνη μετά την δύση του ήλιου ενώ οι Ιταλοί φεύγουν απ’ το χωριό, και εγκαθίστανται στην Ελασσόνα.

Και κάπως έτσι φτάνουμε στην αποφράδα μέρα της σφαγής της Τσαριτσάνης. Προηγήθηκε το έγκλημα στο Δομένικο, στις 16 Φλεβάρη του 1943 με τον ολοκληρωτικό εμπρησμό του χωριού, την άγρια εκτέλεση 117 ανδρών αδιακρίτως ηλικίας, το κάψιμο της Μυλόγουστας και το φόνο 12 κατοίκων της και 5 Δαμασιωτών.

Η ανταρτομάνα Τσαριτσάνη ήταν καρφί στα μάτια των κατακτητών. Αυτή την περίοδο οι ομάδες των ανταρτών αυξάνονται και πληθύνονται. Οι διάσπαρτες ομάδες στο χώρο της Θεσσαλίας, καθώς και σ’ όλη την Ελλάδα, δημιουργούν τον Ελληνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό, το θρυλικό ΕΛΑΣ. Στις 6 Αυγούστου του 1942 είχε ήδη συγκροτηθεί το Αρχηγείο Ολύμπου του ΕΛΑΣ στην Σκαμνιά. Οι ΕΛΑΣίτικες δυνάμεις, ο λαός της περιοχής μας δίνει μικρές και μεγάλες μάχες, σκληρές, λαμπρές, καθοριστικής σημασίας για την έκβαση του αγώνα. Λιβάδι, Μεταλλείο χρωμίου στον Άγιο Δημήτριο, Σαραντάπορο, Κρανιά, Καράλακκος και βέβαια ο φόρος αίματος και θυσιών που κατέβαλλε στον κατακτητή ήταν πολύ μεγάλος.

Στις γραμμές του ΕΛΑΣ μάχονται και θυσιάζονται τα παιδιά της Τσαριτσάνης.
Ο αριθμός των ΕΛΑΣιτών της Τσαριτσάνης κατά την απελευθέρωση ξεπερνά τους 600 άντρες, οι οποίοι πολεμούν στα περισσότερα βουνά της Ελλάδας. Πολλά είναι τα στελέχη του ΕΛΑΣ απ’ την Τσαριτσάνη : Νίκος Ξυνός (καπετάνιος 9-ης μεραρχίας ΕΛΑΣ), Θεόδωρος Καλίνος «Αμάρμπεης» (καπετάνιος 13-ης μεραρχίας ΕΛΑΣ), Κώστας Κηπουρός  (καπετάνιος 85-ου συντάγματος της Ηπείρου)  Λευτέρης Παπαστεργίου (καπετάνιος τάγματος), Νίκος Μπάλαλας, ο θρυλικός Μπαντέκος και πολλοί άλλοι, καπεταναίοι ταγμάτων, διοικητές λόχων.

Η Τσαριτσάνη δεν μπορούσε να μείνει ατιμώρητη. Πριν από τα γεγονότα, πολλές οικογένειες καταδιωκομένων εγκαταλείπουν την Τσαριτσάνη και καταφεύγουν σε ορισμένα ορεινά χωριά της περιοχής, όπως Καρυά, Σπαρμό, Φλάμπουρο, στο μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου ή σε καλύβια στον Παληοθανάση και στο Παλιοχώρι. Στο Βαλέτσικο έχει την έδρα της και μια ενισχυμένη ομάδα με επικεφαλής τον Βίκτωρα Βίτκο, η λεγόμενη «Ομάδα Δράσης», που έπαιζε τον ρόλο τοπικής ασφάλειας των κατοίκων.

Για να προφυλαχθεί ο λαός της Τσαριτσάνης από τυχόν επιδρομή των κατακτητών, υπήρχε στο εξωκκλήσι στον λόφο του Προφήτη Ηλία καθημερινό παρατηρητήριο. Τα πυκνά σύννεφα της επερχόμενης σφαγής πλήθαιναν, καθώς είχαν προηγηθεί τα γεγονότα στο Δομένικο ενώ στις 11 Μάρτη είχαν στρατοπεδεύσει στα Βοδιανά, με ζώα και σκηνές, προδότες λεγεωνάριοι, έτοιμοι για το επερχόμενο έγκλημα. Στις 12 Μάρτη του 1943, σκοπιά φύλαγε ο Θώμας Πετρούλης, που με το σφύριγμα της σφυρίχτρας και τις φωνές του σώθηκε η πλειοψηφία των κατοίκων της Τσαριτσάνης. Χωρίς το σφύριγμα και τα μέτρα της ΕΑΜικής αντίστασης ίσως να θρηνούσαμε εκατοντάδες κατοίκους.

Τις μεσημβρινές ώρες της μέρας εκείνης ψιλοχιονίζει, και το κρύο είναι τσουχτερό. Απ’ το δρόμο της Μελούνας ξεπροβάλει μια δύναμη ιταλικού ιππικού. Μια διμοιρία απ’ την Μελούνα- Φλωμό κάνει επέλαση προς την κατεύθυνση της μονής του Αγίου Αθανασίου. Το υπόλοιπο τμήμα κάνει επέλαση μέχρι τη «Βλάχα», για να αποκόψει την φυγή των κατοίκων προς τον κάμπο και στα χωριά Στεφανόβουνο- Αετοράχη. Από Βοδιανά και Ελασσόνα πορεύονται προς Τσαριτσάνη οι λεγεωνάριοι και οι φασίστες μελανοχίτωνες, με θωρακισμένα αυτοκίνητα και μοτοσυκλέτες.

Η ώρα είναι 14.00, όταν ακούγεται η σφυρίχτρα του Θωμά Πετρούλη, που φωνάζει: «Όλοι στο βουνό, από παντού έρχονται Ιταλοί!». Η πλειοψηφία του κόσμου κατευθύνεται στο «Ξηριά», του οποίου η χαράδρα ξεφεύγει απ’ τον έλεγχο και τη δύναμη πυρός των εισβολέων.

Παράλληλα ο ουλαμός του ιταλικού ιππικού, που κατευθυνόταν στον Άγιο Αθανάσιο, ανακόπτει την φυγή πολλών πατριωτών μας, όπου και δολοφονούνται εκεί δυο νέοι επιστήμονες: ο Ευριπίδης Ζάχος, οδοντίατρος και ο Βασίλης Ρούσης (πολιτικός μηχανικός, νομομηχανικός της Νομαρχίας Λάρισας).

Στο δρόμο πάνω απ’ την χαράδρα και από τον Προφήτη Ηλία, προσπαθεί να διαφύγει με το άλογο του ο Χαρίδημος Παπαϊωάννου. Πέφτει νεκρός με μια ριπή πολυβόλου απ’ την πλατεία. Ο Γιάννης Σαπουνάς, επαγγελματίας οδηγός στο επάγγελμα, στην προσπάθεια του να διαφύγει στο ποτάμι, συλλαμβάνεται από έναν Ιταλό που τον φέρνει μπροστά στον ταγματάρχη Αντόνιο Βάλλι. Ύστερα από στιχομυθία που είχαν, ο Σαπουνάς δολοφονείται μπροστά στα έκπληκτα μάτια του κόσμου που είχε ήδη αρχίσει να συγκεντρώνεται στην πλατεία, όσοι δεν είχαν καταφέρει να διαφύγουν, στηριζόμενοι στα λόγια του φρούραχου, που είχε υποσχεθεί να μην πειράξει κανέναν «στο λόγο της στρατιωτικής του τιμής».

Στη θεά του εγκλήματος ξεσπά ο Παπαναστάσης Σπανός, ο οποίος στρέφεται ενάντια στο Βάλλι και του ζητάει το λόγο, χαρακτηρίζοντάς τον κακούργο, δολοφόνο και εγκληματία. Οι ιταλοί αρπάζουν τον παπά και τον στήνουν στον τοίχο, που υπήρχε τότε στο μέσον της σημερινής πλατείας. Στήνουν κατά σειρά δεύτερο τον Παπανικόλα Μπαζακογιάννη, και τρίτο και τέταρτο τους ανάπηρους του Αλβανικού Πολέμου, τον Νικόλαο Βίτκο και τον Ευάγγελο Λιόντα. Σε συνέχεια στήνονται στον τοίχο οι υπόλοιποι πατριώτες μας, που αντιλαμβάνονται τι τους περιμένει. Εξαιρούν τους καθηγητές του Γυμνασίου, που δεν είναι ντόπιοι Τσαριτσανιώτες και μερικούς άλλους όπως πρώην πρόεδρους, αντιπρόεδρους της κοινότητας.

 Πριν προχωρήσουν στο μακάβριο «έργο» τους, απομακρύνουν με την βία όλο το πλήθος απ’ την πλατεία προς το δρόμο, που οδηγεί στην Ελασσόνα. Όταν η κεφαλή της φάλαγγας περνά το Δημοτικό Σχολείο, ακούγονται οι ριπές των πολυβόλων, που σαρώνουν τους πατριώτες μας. Απ’ τις ριπές αυτές διασώθηκαν τότε δυο Τσαριτσανιώτες: ο Απόστολος Αβρανάς, που τραυματίστηκε βαριά και σε μια εβδομάδα, μη έχοντας καμιά ιατρική περίθαλψη πέθανε, και ο Γιάννης Ζαρζώνης, που τραυματίστηκε ελαφρά. Ο μαρτυρικός κατάλογος το θλιβερών γεγονότων απαριθμεί 45 νεκρούς.

Άλλοι μελανοχίτωνες και λεγεωνάριοι πλιατσικολογούν, φορτώνουν την λεία τους σε κάρα και αυτοκίνητα και βάζουν φωτιά στα σπίτια. Εκείνη την ημέρα έκαψαν 360 σπίτια από τα 700 περίπου που είχε η Τσαριτσάνη. Ανάμεσά τους παλιά αρχοντικά, όλα τα καταστήματα της αγοράς και το  Δημοτικό Σχολείο. Μετά το τέλος του έργου τους, οι βάρβαροι αποχωρούν απ’ την Τσαριτσάνη, αφήνοντας πίσω τους πτώματα και ερείπια…

Οι συγγενείς των θυμάτων σκάβουν στην πλατεία τάφους, και εκεί θάβουν τους νεκρούς τους. Ύστερα από λίγες μέρες, τους ξεθάβουν και τους θάβουν σε ομαδικό τάφο στην είσοδο του νεκροταφείου της Αγίας Παρασκευής.

Μετά την καταστροφή όλος σχεδόν ο κόσμος καταφεύγει στο βουνό και ζει στα καλύβια. Οι λεγεωνάριοι συνεχίζουν το πλιάτσικο στα σπίτια του χωριού. Παρ’ όλα αυτά το ηθικό δεν πέφτει και η αγωνιστική διάθεση ανεβαίνει. Αρχίζει να αναπτύσσει πλούσια δράση η ΕΠΟΝ, όχι μόνο πολιτική αλλά και πολιτιστική. Ιδρύονται χορωδίες και θεατρικό τμήμα που δίνει παραστάσεις όχι μόνο στην Τσαριτσάνη αλλά και σε άλλα χωριά. Τα έσοδα των παραστάσεων διατίθενται για τα λαϊκά συσσίτια, για την «Εθνική Αλληλεγγύη».

Τα βάσανα των κατοίκων της Τσαριτσάνης μοιάζουν να μην έχουν τελειωμό. Στις 20 Αυγούστου του 1944 οι Ναζί καίνε άλλα 400 σπίτια και δολοφονούν 7 πατριώτες μας. Τότε καίγεται και το ιστορικό Γυμνάσιο, διασώζεται όμως η λεγόμενη βιβλιοθήκη του Οικονόμου, με χειρόγραφα και βιβλία μεγάλης αξίας χάρη στην προνοητικότητα του συμβούλιου της ΕΠΟΝ του χωριού που με πρωτοβουλία του κρύβει τα βιβλία στο οστεοφυλάκιο της εκκλησίας της Παναγίας.

Οι Τσαριτσανιώτες παραμένουν στα βουνά, όπου αρχίζει να εφαρμόζεται η Λαϊκή Εξουσία, με εκλογή πρόεδρου, λαϊκών επιτροπών και λαϊκών δικαστηρίων. Έδρα της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι το Βαλέτσικο.

Οργανωτής του Έπους της Αντίστασης ήταν το ΚΚΕ, το οποίο σφυρηλατεί μια ενότητα που αντικαθρεφτίζεται στην δημιουργία των βάσεων και των θεσμών της Λαϊκής Εξουσίας. Αντικαθρεφτίζεται σε όλες τις ηρωϊκές στιγμές αυταπάρνησης και μεγαλείου, του αγώνα και της θυσίας, όπως αυτή της διπλής σφαγής των αμάχων της Τσαριτσάνης και όλων των άλλων αγωνιστών και αγωνιστριών που έφυγαν απ’ τη ζωή στα βουνά, με το όπλο στο χέρι.

Μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες ο ηρωικός λαός της Τσαριτσάνης, συσπειρωμένος- οργανωμένος στο ΕΑΜ- ΕΛΑΣ, στις γραμμές του ΚΚΕ, κερδίζει τη λευτεριά του και πανηγυρίζει την απελευθέρωση του. Στις 29 Οκτώβρη του 1944 πραγματοποιείται το Παλλαϊκό Συλλαλητήριο της Ελασσόνας, με τη συμμετοχή 12.000 λαού απ’ όλα τα χωριά της περιοχής.

Στις 12.3.1945 οργανώνεται πάνδημο μνημόσυνο των εκτελεσθέντων με τη συμμετοχή των δεκάδων ΕΛΑΣιτών της Τσαριτσάνης που παρατάσσονται στο χώρο της εκτέλεσης σε τρεις άρτιους λόχους. Στον τοίχο της πλατείας ήταν νωπά ακόμη τα αίματα και τα σημάδια στις πέτρες απ’ τις σφαίρες των πολυβόλων.

Η κατάσταση στο χωριό είναι τραγική. Παρ’ όλα αυτά υπάρχει σημαντική κινητικότητα και πρωτοβουλίες, τόσο από τον νεοϊδρυθέντα σύλλογο των ΕΛΑΣιτών όσο και από τις δυο κομματικές οργανώσεις του χωριού. Με πρωτοβουλία των κομματικών οργανώσεων και του σωματείου των οικοδόμων, της Πανεργατικής, παίρνεται η απόφαση να χτιστεί μια μεγάλη αίθουσα για τις πολιτιστικές ανάγκες στη θέση που είναι τα εκκλησιαστικά καταστήματα της αγοράς. Με προσωπική εργασία των χωριανών, οικοδόμων της ΕΠΟΝ, και με υλικά απ’ τα κατεστραμμένα σπίτια έγιναν οι αίθουσες της Πανεργατικής, οι οποίες φιλοξενούν πλέον συγκεντρώσεις, θεατρικές παραστάσεις και χοροεσπερίδες. Η Τσαριτσάνη μετά από τα γεγονότα που τη σημάδεψαν, στέκεται όρθια και παραμένει στο προπύργιο του αγώνα. Μέσα στο Μάρτιο του 1946 πραγματοποιείται γενική συνέλευση της ΕΠΟΝ Τσαριτσάνης, με τη συμμετοχή 500 ατόμων, όπου επιβεβαιώνεται η αποφασιστικότητα της νεολαίας του χωριού, όλων των παλιών αγωνιστών και των κατοίκων του για το δεύτερο αντάρτικο

Για τις 31 Μαρτίου του 1946 προκηρύσσονται βουλευτικές εκλογές, για τις οποίες το ΚΚΕ και το ΕΑΜ αποφασίζουν αποχή. Η αποχή στην Τσαριτσάνη έφτασε στο 97%. Τον Ιούλιο καλείται γενική συνέλευση της οργάνωσης Τσαριτσάνης του ΚΚΕ στην «Σμίξη». Παίρνουν μέρος 400 κομματικά μέλη, και αποφασίζεται να ετοιμαστούν οι Ομάδες Ένοπλων Καταδιωκομένων- ΟΕΚ, οι πρώτοι πυρήνες του μετέπειτα Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.

Για τους αγωνιστές δεν υπήρχε άλλη διέξοδος παρά μόνο να ξαναπάρουν τα όπλα, να ξανασμίξουν στα γνώριμα λημέρια των βουνών, να συγκροτήσουν τον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας, να συνεχίσουν έναν αγώνα επιβεβλημένο και δίκαιο. Έναν αγώνα που εξέφραζε τα οράματα της εργατικής τάξης και της πλειοψηφίας του εργαζόμενου λαού που έμειναν ανολοκλήρωτα στον κατοχικό αγώνα και αποτελούσε την κορυφαία στιγμή της ταξικής πάλης στη Ελλάδα κατά τον 20^ο αιώνα.

Φίλοι και σύντροφοι,

Οι ομαδικές εκτελέσεις άμαχου πληθυσμού και η πυρπόληση της Τσαριτσάνης, ήταν αντίποινα για τον πρωταγωνιστικό ρόλο του χωριού στη λαϊκή αντίσταση ενάντια στο χιτλεροφασισμό, τους ξένους κατακτητές και τους ντόπιους συνεργάτες τους. Με το όπλο στο χέρι, δεκάδες Τσαριτσανιώτες άνδρες και γυναίκες, νέοι και γέροι πάλεψαν ενεργά μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ- ΕΛΑΣ και του ΚΚΕ.  Όταν η πολιτική ηγεσία των αστικών κομμάτων εγκατέλειπε τη χώρα, το ΚΚΕ βρέθηκε στην πρωτοπορία της οργάνωσης και καθοδήγησης του έπους της Εθνικής Αντίστασης, γράφοντας την ηρωϊκότερη σελίδα του λαού μας στη σύγχρονη εποχή. Το ΚΚΕ δημιούργησε και ήταν ο βασικός αιμοδότης του αντάρτικου κινήματος.

Τα αθώα θύματα, έπεσαν στην πλατεία της Τσαριτσάνης, στο όνομα τις βρωμερής ιδεολογίας του φασισμού. Μαζί τους, χιλιάδες αγωνιστές που πλήρωσαν με την ίδια τους τη ζωή την υπόθεση της λευτεριάς. Έδωσαν το αίμα τους για μια Ελλάδα, απαλλαγμένη από ντόπιους και ξένους εκμεταλλευτές. Βασανίστηκαν, υπέστησαν εξευτελισμούς, υπέφεραν εξορίες και φυλακίσεις, χωρίς να λυγίσουν, πιστοί ως το τέλος στο δίκιο του αγώνα.

Είμαστε πικρά διδαγμένοι ότι ο φασισμός ως εναλλακτική λύση στην αστική κυριαρχία, η πιο αποκρουστική έκφραση της, και παγίδα στον εξαθλιωμένο από την κρίση λαό, πολεμιέται μόνο από το εργατικό κίνημα, που πρέπει να πρωτοστατήσει στην απομόνωση του και σήμερα.

Οι ηρωικές αυτές σελίδες γράφτηκαν από έναν λαό που δεν έψαχνε και δεν περίμενε σωτήρες, από έναν λαό που ήταν αποφασισμένος να σώσει ο ίδιος τον εαυτό του και τον τόπο του και σ’ αυτόν ακριβώς τον αγώνα δεν έκανε σκόντο σε θυσίες, αντίθετα κατέθεσε τις πιο μεγάλες θυσίες, ακόμα και την ίδια του τη ζωή.

Σήμερα σ’ αυτές τις συνθήκες της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης, τις πολύ δύσκολες για το λαό μας, το ΚΚΕ δεν ρίχνει τη σημαία του αγώνα για την ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών, του αγώνα για την εξουσία που αφέντης στον τόπο του θα είναι ο ίδιος ο λαός. Απέναντι στην τρομοκρατία και τις αυταπάτες των νέων σωτήρων της σημερινής συγκυβέρνησης, ο λαός μας δεν πρέπει να μείνει απλός θεατής αλλά να γράψει ο ίδιος την ιστορία του, όπως την έγραψαν τότε οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης.

Εκδηλώσεις σαν τη σημερινή, αποκτούν ξεχωριστή σημασία γιατί αναδεικνύουν τις ηρωικές σελίδες της ιστορίας που έχει γράψει ο λαός μας, να διδάξουν, να εμπνεύσουν τις νεότερες γενιές, αλλά κυρίως να αποδείξουν ότι όταν ένας λαός αποφασίσει να πάρει τη ζωή του στα χέρια του, όταν αποφασίσει ο ίδιος να γίνει ο πρωταγωνιστής των εξελίξεων, τότε μπορεί να κάνει το αδύνατο δυνατό, μπορεί να νικήσει αυτόν που στα μάτια του φαίνεται ανίκητος.

Αυτό είναι το ιστορικό πλαίσιο, η πραγματική ανάγνωση της ιστορίας που καμιά σχέση δεν έχει με τη διαστρέβλωση και τα θολά μηνύματα που ακούμε κάθε χρόνο στην πλατεία και θα ακούσουμε και την Κυριακή.

Είναι η λαμπρή και ηρωική ιστορία του τόπου και του λαού μας, με την οποία θωρακίζεται η νέα γενιά, μετά από 72 χρόνια, απομονώνοντας τα φαντάσματα του παρελθόντος, του Χίτλερ και του Μουσολίνι, και τους επίδοξους απογόνους τους, σημερινούς φασίστες, ναζιστές, τους χρυσαυγίτες εγκληματίες.

Δεν έχουν καμιά θέση στις εκδηλώσεις, οι θλιβεροί απόγονοι των χιτών και των ταγμάτων ασφαλείας, οι υμνητές του χίτλερ, οι εκφραστές του νεοναζισμού. Ο περιφερόμενος θίασος της «χρυσής αυγής», δεν έχει καμιά θέση στα τιμημένα χώματα της Τσαριτσάνης.

ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ

Σ’ αυτούς που το φασισμό πολέμησαν και τη ζωή τους έδωσαν για μια λεύτερη ανεξάρτητη και δημοκρατική πατρίδα

ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ ΤΟΝ ΑΓΩΝΑ!